Film Eleştirme Kılavuzu

Film Eleştirme Kılavuzu

Bu rehber, film seyredenlerin bir eleştirmen benzeri düşünmelerine ve film konusu için eleştiri yazmak isteyenlerin daha tutarlı eleştiriler yapmalarına destekçi olmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu kılavuzdaki bütün maddelerin her filmi kapsamayacağı da akıldan çıkarılmamalıdır.

sıhhatli bir film eleştirisi yapabilmek için herşeyden öncelikle izlenen filmi içerik, şekil ve kişisel Tepkiler açılarından irdelemek gerekir. içerik ve şekil ana başlıkları da kendi içlerinde Tem’a, olay ve Tipler ile Oyun, Dekor, Sinematoğrafik Uygulama, Akış-Kurgu ve Ses benzeri altbaşlıklar halinde incelenir. bütün bunlardan sonra eleştirmen, eleştirisine, kendi şahsi Tepkiler‘ini ekler. Buradaki tüm maddelerin her filmi kapsamayacağı açıktır; lakin bazı filmler için de bu maddeler eksik kalabilir. işte iyi bir eleştirmenden beklenen, bazı filmler için eksik kalan bu maddelerin yerine yeni maddeler ekleyebilmesidir



A. içerik

1. TEM’A (ANAFiKiR)

a) Filmde umumi bir tem’a (anafikir) veya mesaj varmı? (Sosyal bir yorum, felsefi bir fikrin incelenmesi, belirli bir gerçeğin açıklanması, bir dizin araştırılması, belirli bir süre ve mekana ait garipliklerin ve tersliklerin incelenmesi, ruhsal bir hal, tarihten yahut tarih öncesi dönemden bir kesit, tabiat insan ilişkisi, yalnız tabiat, vb…)

b) Tem’a, gerçekçi ve doğru metre? (mt. Dai’daki soykırım haklıydı ve ya Hitler Musevileri öldürmekte haklıydı benzeri tem’aların işlendiği filmler, ne kadar iyi işlenmiş olursa olsun, sanatsal bir yapıt değildirler.)

c) Tem’a entellektüel ve felsefi manada yeterli kadar talep çekimli mi? (Salt savaş kötüdür tem’asını işlemek kalıcı bir sanatsal eser ortaya çıkaramaz. halbuki Hiroşima Sevgilim, bize savaşın hem yenen hem de yenilen nedeni ile ne kadar kötü ve saçma olduğunu anlatması bakımından kalıcı sanatsal bir yapıttır.)

d) Tem’a sanatsal bir nihilizmi mi (hiçlik-yokluk) yansıtıyor? (Sanatsal nihilizm bilhassa bizim ülkemiz için geçerli olmamalıdır. arka kalmış bir ülkenin sinema sanatçıları olarak, bizler her yaptığımız filmde tutarlı bir tem’a işlemek, seyirciye bir mesaj vermek zorundayız)

e) Filmde toplumsal davranış ve ya tutumlar, insancıl değerler varmı?

f) Filmdeki fikirler, düş gücüne dayanılarak mı; yoksa karakter sergilemesi, aksiyon, kamera hareketleri, kurgu, vb. yoluyla mı sunuluyor?

g) Aksiyon ile diyalog (ya da sözlü anlatım) içinde bir denge var mı?

h) Fikirler; açık, gerçekçi ve mühim mi? semboller (simgeler) kullanılmış mı? uygulanan işaretler anlaşılabilir bunun gibi mi? Anafikir ile çatışan semboller de var mı?

i) Film salt bir sorunu m. ortaya koyuyor,yoksa tıpkı sürede bir çözüm de getiriyor metre?

j) Film esas olarak olumlu bir beceri mi öğretiyor ?

k) Film temel olarak bilgi mi veriyor?

l) Film esas şekilde ikna etmeye mi yönelik? Siz ikna oldunuz m.?

m) Film esas şekilde eğlendirmeye mi yönelik? Siz eğlendiniz mi?

n) Filmi pasif olarak mı izlediniz, yoksa filmdeki fikirleri anlayabilmek için düşünmek zorunda mı kaldınız?

2. olay

a) Kısaca ne oluyor? ikincil olaylar da varmı?

b) Konu gerçek mi,düş mi? yoksa ikisinin karışımı mı?

c) iyi belirlenmiş bir çatışma veya mücadele varmı? yoksa yalnızca dağınık ve tutarsız olaylar mı görüyoruz?

d) hadise kolaylıkla anlaşılabilyor metre?

e) Aksiyon nasıl? (çok hareketli, orta, durağan, ve ya karışık)

f) Olaylar hızlı mı, yavaş mı akıyor? (olayların hızı) değişiyor mt.?

g) Olaylar; doğal – yapay, mantıklı – mantıksız, planlı – raslantıya bağlı, vb.mi?

h) Olaylar, etki ve tepki ile biribirine bağlı mı?

i) Düğüm noktası etken bir şekilde çatışmayı çözümlüyor metre?

j) çatışma bir şiddet eylemi mi, yok ise saklı bir psikoloji mi? yoksa her ikisi de mi?

k) çatışma mühim sorunları mı kapsıyor, olmadan saçma-sapan, önemsiz şeyleri mi?

l) Beklentilerin tersine çıkması ve ya ima varmı?

m) Olaylar ne bu gibi duygular uyandırıyor? (merhamet, şiddet, bezginlik, neş’e, vb.)

n) Filmde \"öykü boşlukları\" var mı?

o) Filmde nefesleri kesen bir izleme (takip öğesi) var mı?

p) Filmde seyirciyi etkileyen kitle hareketleri var mı (grev, nümayiş, gösteri yürüyüşü, vb.)

r) Suç, şiddet ya da seks bilgileri çok mı kullanılmış?

s) Filmde güldürücü rahatlamalara da yer verilmiş mi?

3. TiPLER (KARAKTERLER)

a) Birincil ve ikincil tipler kimler?

b) Tiplerin ana aksiyonla ilişkileri yakın şekilde mı, yok ise dağınık şekilde mı kurulmuş?

c) Tipler değerleri mi simgeliyor? (zenginlik, yoksulluk, ihtiras, iyi kalplilik, vb.)

d) Tipler nasıl? (Gerçek – gerçekdışı, uyumlu – uyumsuz, güçlü – zayıf, yaşam dolu – bezdirici, çekimli – itici, iyi – fena, statik – dinamik, gelişen – durağan, ikna edici – şüphe uyandırıcı, bireycil – toplumcu, tipik – atipik, pratik – karmaşık, sentimental (aşırı duygusal) – maddeci, anlamlı – anlamsız, sahte – inandırıcı, vb)

e) Tipler derhal mi, olmadan giderek mi belirleniyor?

f) Başrol oyuncularının herhangi birinin seçiminde trajik bir hata varmı?

g) Tipler evrensel mi evrensel olmayan tipler de var mı?

h) Olaylar insana bağlı şekilde mı gelişiyor? Olayların odak noktası şahıs mi, etraf mi, toplum mt.?

ı) Tipin davranışları, kabul edilmiş standartlardan saptığında, O’na halâ \"kişi\" diyebiliyor musunuz?

j) kişinin yaşı O’nun etkinliğinin artmasında rol oynuyor metre?

k) Tipler içinde bulundukları toplumsal statüyü gerçekçi olarak yansıtabiliyorlar mı?

l) Oyuncular hangi güdülerle hareket etmekteler? (Zenginlik, başarı, güçlülük, kendini beğenme – egoizm, özveri – altruizm, korku, açlık, seks, vb)

m) Bu güdüler göze çarpan mi, yoksa eksik mi?

n) Tiplerin çizimi derin mi, yüzeysel mi?

o) Basma kalıp kişilikler varmı? Varsa bu kişilikler tiplerin gelişimine yardımcı mı oluyor, yoksa gelişimi engelliyor metre?

B. şekil

1. OYUN

a) Oyuncular, iç duygularını dışa yansıtmakta başarılı oluyorlar mı?

b) Oyun \"Sinema Anlatımı\"na mı, yoksa \"Tiyatro Alatımı\"na mı müsait?

c) Diyalog (yada sözlü ifade) nasıl? (Esprili, güldürücü, akılcı, düş gücüne dayanan, yaratıcı, duygusal, açık, bitkisel, ağır, etkin vb)

d) Jestler, filmsel olarak etkili mi?

e) Aksiyon, diyalog (veya sözlü ifade) ve kamera ahenk arasında mi?

f) Objeler, oyuncu yada simge olarak da kullanılmış mı?

2. DEKOR

a) Sahnelerin dekorları neyi yansıtıyor? (Zenginlik, yoksulluk, tabii güzellik, ofis, eğlence, vb)

b) Dekorlar gerçekçi (realistik) mi, yoksa masalsı (fantastik) mı?

c) Dekorlar enteresan mi,olmadan sıkıcı mı?

d) Dekorlar tem’aya destekçi olmaktadır m.?

e) Dekorlar inandırıcı mı,yoksa yapay mı?

f) Sahne(ler); sesli cazibe yapılan bir stüdyo mt., yok ise bitkisel bir mekan mı?

g) Hava koşulları (yağmur, kar, fırtına) olayın bir öğesi mi, yoksa ruh halini yansıtmada kullanılmış birer araç mı?

üç. SiNEMATOGRAFiK UYGULAMA (KAMERA)

a) Filmsel süre ve filmsel mekan (feza) etkili olarak kullanılmış mı? yok ise film, uygulanan sınırlı kamera açıları dolayısıyla daha aşırı bir tiyatro oyununu mt. anımsatıyor?

b) Filmin bir üslûbu var mı? (Romantik, gerçekçi, hayalci, samimi, neo-realist, soyut, şiirsel, simgesel, yorumsal vb

c) Filmde yeni sinematik buluşlar var mı? (mesela, alışılmışın dışında bir kompozisyon, olağan dışı kamera uygulamaları, vb)

d) Filmin jeneriği nasıl? (düz biçimde ve alışılagelmiş; seyirciyi filmin ruh haline sokacak türden, vb)

e) Kamera hareketleri ile oyuncu haretleri uyumlu m.?

f) Rahatsız edici kamera hareketleri varmı? Yani, kamera, kararlı ve tutarlı mı?

g) Görüntüleri net saha derinlikleri konuya müsait m.?

h) \"ilgi merkezleri\" gerçekten talep merkezi mi?

ı) Optik ve mekanik yaklaşma ve uzaklaşmalarla kaydırmalar anlamlı ve tutarlı mı?

j) çerçeve kompozisyonları ilginç ve tatmin edici mi?

k) Mercekler, odak uzaklıklarına göre müsait yerlerde kullanılmış mı? özellikle portre çekimlerinde odak uzaklığı müsait mercekler kullanılmış mı?

l) Fon ön plandaki ilgi merkezini dağıtıyor metre?

m) ışıklandırma sahne ve plana müsait metre?

n) ışıklandırmada yapaylık göze çarpıyor metre?

o) Ruh halini yansıtan ışıklandırmalar etkili mi?

p) tabii mekanlarda ve dışarda gündüz çekilen \"gece\" sahneleri inandırıcı mı?

r) Optik efektler başarılı olarak ve yerinde kullanılmış mı?

s) \"Yavaşlatılmış\" ve ya \"hızlandırılmış\" hareketler varmı? Varsa, bu hareketler yerinde kullanılmış mı?

4. AKış VE KURGU

a) anlatım tekniği başarılı mı?

b) Akış Planı dinamik mi, statik mi, olmadan ikisinin karışımı mı?

c) Kurgu hızlı mı, yavaş mı?

d) Sahneler ve projeler müsait senelerde yeterince uzun, müsait senelerde da yeterince kısa mı?

e) iç ritm hızlı mı, yavaş mı?

f) hariç ritm hızlı mı, yavaş mı?

g) Kurgu ritmik mi?

h) Bağlantılar ilginç,anlamlı ve tıpkı sürede anlaşılabilir benzeri mi?

i) Oyuncuların tepkileri (tepki planları) her zaman anlaşılabilir bu gibi mi?

j) Bölümler (sekanslar) açık-seçik mi? olmadan, zaman-süre ne olup bittiğini anlamakta güçlük çektiğiniz oluyor m.? Bu anlama güçlüğü ilginizi artırıyor m., yok ise dağıtıyor mt.?

k) Ruh halini yansıtan sahne ve projeler konunun gelişimini unutturacak kadar çok mt.?

5. SES

a) Ses’in yüksekliği dengeli mi?

b) Diyaloglar (veya sözlü anlatım) açık ve anlaşılabilir gibi mi?

c) Müzik, ses efektleri ve aksiyon uyumlu mt.?

d) Diyalog (ve ya sözlü anlatım) film için ne derece önemli? Yani,film ses kuşağı olmadan izleseydiniz, olup bitenleri yine anlayabilir miydiniz?

e) Ses efektleri sizde nasıl bir izlenim bıraktı? (bitkisel, suni, bozuk – eşlemeli, eşlemesiz – non-senkron-, perspektif bozuk, vb)

f) Müziğin filme katkı derecesi nedir?

g) Müzik hep fonda mı? olmadan zaman-süre yükselip kendini duyurabiliyor metre?

C. kişisel Tepkiler

1. Yapımcı ve ya yönetmen niçin konuyu bu şekilde işlemiş? Siz olsaydınız, tıpkı konuyu nasıl işlerdiniz?

2. Filmi bir tüm şekilde izlemenizi engelleyen fena kullanılmış unsur yada ögeler var mıydı? (kötü ses, fena kurgu, kötü kamera hareketleri, vb)

3. Filmin üzerindeki etkisi ne oldu? (Hoşlandınız, şaşırdınız, çok aşırı etkilendiniz, iğrendiniz, donup kaldınız, yaşamınızı tazelediniz, ruhunuzu zenginleştirdiniz, vb) NiçiN?

4. Filmdeki eğlence öğesi çok fazla metre fazlaydı?

5. Filmde savunulan görüşe ya da görüşlere katılmasanız dahi, filmden hoşlandınız mı? NiçiN?

6. maksimum aklınızda kalan plan (çekim), sahne, hadise ve karakterler hangileri? NiçiN?

7. Mantıksal şekilde açıklayamayacağınız başka tepkileriniz de varmı?

——–

Yukarıdaki sorulara vereceğiniz yanıtlar; bir filmi eleştirirken kullanabileceğiniz dikkat çekici başlı ipuçlarını oluşturacaktır. mühim olan, bu ipuçlarını iyi değerlendirmek ve sonuçta bir senteze varabilmektir.

Başlangıçta da belirtildiği bunun gibi, bu soruların bir bölümü bazı filmler için bir mana anlatım etmeyecek; yahut, bunun bilakis olarak, bazı filmler için de bu sorular yetersiz kalacaktır. Her iki durumda da bir eleştirmen olarak vazife yine size düşüyor: Yeni sorular, yeni yanıtlar bulun. Başarılar.

film eleştiri